برای اینکه بتوانید روغن موتور مناسب انتخاب کنید لازم است بتوانید اطلاعات نوشته شده روی جعبه ی روغن موتور را به درستی بخوانید. وقتی به جعبه ی روغن موتور نگاه میکنید، مشاهده خواهید کرد که اعداد و اطلاعاتی روی آن نوشته شده، اما اولین سوالی که مطرح میشود این است که این اطلاعات به چه معنا هستند؟! در واقع این اطلاعات برای کسی که از آنها سر رشته ای ندارد بیش از حد گمراه کننده است. با توجه به سوالات مکرری که میشود امروز قصد داریم این پیچیدگی را از بین ببریم. ابتدا با مقدمه ای شروع میکنیم و با روغن موتور و اعداد و واحدها و استانداردهای آن آشنا میشویم و سپس در مورد چگونگی انتخاب روغن موتور مناسب شما را راهنمایی خواهیم کرد.

در گذشته کسی به روغن موتور توجه نمی کرد، روغن، روغن است دیگر، نه؟ بسیار مشاهده شده که مردم روغن مناسب خودروی خود را استفاده نمیکنند و در بهترین حالت شاهد رفتار غیر عادی موتور و صدای بیشتر آن، و در بد ترین حالت شاهد “یاتاقان زدن” موتور هستند که خرج سنگینی برای مصرف کننده دارد. علت اصلی هم توجه نکردن به پیشنهاد شرکت سازنده است! و یا اینکه فقط به مغزه تعویض روغنی میروند و از فروشنده میخواهند روغن را عوض کند و مثلا در مواقعی که بخواهیم حساسیت به خرج بدهیم تاکید میکنیم که روغن بریزد! برای بعضی افراد، همین که موتور روشن شود و فرد را از نقطه ی A به B ببرد کافی است و فرد به آینده فکر نمیکند. افرادی هم هستند که به قدری حساس اند که با کیفیت ترین روغن ها را سر ۵۰۰۰ کیلومتر تعویض میکنند و فکر میکنند بهترین کار ممکن را انجام میدهند!

حالا به سراغ توضیح اعداد و متون نوشته شده روی جعبه ی روغن برویم. وقتی به جعبه ی روغن نگاه کنید، باید این ۴ مشخصه را ببینید. اگر ندیدید بدانید آن روغن کیفیت مطلوبی ندارد. سوال های بسیاری از کاربران در این قسمت وجود دارد. بعد از این میتوانید دقیقا بدانید که اطلاعات روی جعبه به چه معنا هستند.

۱نوع روغن:

در واقع به ما نشان میدهد این روغن برای چه کاری ساخته شده است. به طور مثال روغن موتور، روغن گیربکس و …. واضح است که شما نباید برای مثال از روغن گیربکس برای موتور استفاده کنید.

۲تکنولوژی ساخت روغن:

منظور از تکنولوژی ساخت روغن این است که بیس و پایه روغن چیست.
پایه های روغن به ۳ دسته تقسیم میشوند.
Mineral: که ترجمه ی فارسی آن “معدنی” است. به این معناست که این روغن از نفت خام گرفته شده است.
Synthetic: برگردان آن در فارسی “آزمایشگاهی” یا “سنتزی” است. این نوع روغن از نفت خام گرفته نشده و در آزمایشگاه ها و با فرمول های خاصی تهیه میشود.
Semi Synthetic یا Synthetic Blend یا Synthetic Technology: همه آنها یکی هستند و یعنی نیمه سنتزی. بر خلاف باور عموم، به سادگی این روغن ها مخلوطی از دو روغن سنتزی و معدنی نیستند و فرآیند پیچیده تری در پی آن نهفته است.

فرق بین پایه روغن ها:
فرق اصلی روش ساخت روغن ها است ولی در خواص و عملکرد هم تفاوت هایی دارند. روغن های معدنی مولکول های بزرگتری دارند و باعث میشوند در موتور های بسیار قدیمی که مشکل کم کردن روغن دارند، از مجراهای ریز و میکروسکپی نشت نکنند و البته عمر کمتری نسبت به انواع دیگر دارند. در شرایط ایده آل هر ۱۰٫۰۰۰ کیلومتر و در شرایط واقعی حدود ۶۰۰۰ کیلومتر عمر مفید آن هاست.

روغن های سنتری مولکول های کوچکتری دارند و باعث میشود بتوانند نقاط بسیار ریز موتور، که مولکول های درشت معدنی به آنجا نمیرسند، را نیز روان کاری کنند. عمر بسیار بیشتری دارند و در شرایط ایده آل، بعضی از آن ها تا ۳۰٫۰۰۰ کیلومتر و در شرایط واقعی تا ۲۰٫۰۰۰ کیلومتر هم عمر میکنند. قیمت آنها از روغن های معدنی گران تر است. البته هیچ گاه هیچ روغنی را ۳۰٫۰۰۰ کیلومتر استفاده نکنید! زیرا این عدد مربوط به شرایط ایده آل بدون فشار و مربوط به موتور های خاص و تابعی از خیلی موارد دیگر است.

روغن های نیمه سنتزی هم چیزی بین این دو است و ۲۰٫۰۰۰ کیلومتر در شرایط ایده آل و بین ۱۰٫۰۰۰ تا ۱۵٫۰۰۰ کیلومتر در شرایط واقعی کارکرد دارند. البته تمام این مطالب عمومی است و کارکرد دقیق را دفترچه مشخص میکند. در دفترچه، کارکرد فیلترها نیز مشخص شده است و همه ی فیلتر ها باید با هربار تعویض روغن تعویض شوند.

در صورتی که در، به گفته ی دفترچه، “شرایط سخت” رانندگی میکنید، یعنی غبار و آلودگی شدید و فشار بسیار شدید به موتور (حمل بار، بالا رفتن از کوه یا شیب طولانی به مدت زیاد در روز و یا رانندگی در کویر) اعداد بالا نصف میشوند. (البته کارکرد ایده آل آنها نصف میشود نه کارکرد واقعی. یعنی مثلا به جای ۲۰٫۰۰۰ کیلومتر روغن های نیمه سنتزی، باید هر ۱۰٫۰۰۰ کیلومتر و کمتر تعویض شوند. البته باز هم همه چیز به دفترچه بستگی دارد.)

اما چرا شرکت سازنده علاوه بر کیلومتر، زمان یک سال را نیز متذکر شده است؟ باید بدانید که عمر روغن پلمپ حدود ۳ تا ۵ سال است اما زمانی که پلمپ آن باز شود و مورد استفاده قرار گیرد از عمر آن کاسته میشود و مواد افزودنی آن خاصیت خود را از دست میدهند. پس چه کیلومتر و چه زمان یک سال زود تر رسیدند، روغن را عوض کنید. البته نه اینکه هوا روی آن اثر بگذارد، بلکه منظورمان قرار گرفتن در شرایط موتور است.

نکته ی دیگر که باید مد نظر داشته باشیم این است که کیلومتر سرویس ۲۰۶ هوشمند است. پس در صورت استفاده از روغن با کیفیت به آن اعتماد کنید چون اگر مثلا ۱ سال گذشته باشد ولی هنوز ۲۰٫۰۰۰ کیلومتر تکمیل نشده باشد، نمایشگر عدد را زودتر کم میکند تا ظرف یکسال کیلومتر سرویس هم ۰ شود. البته مگر آنکه وسواسی هستید! البته فقط در صورتی میتوانید به این کیلومتر و زمان بدون تعویض روغن رانندگی کنید که فیلتر مرغوب و اصلی استفاده کنید، در صورتی که از فیلتر روغن اصلی استفاده نشود، بین تعویض روغن ها، یک بار فیلتر روغن را هم تعویض کنید. یعنی حدود ۶٫۰۰۰ کیلومتر یکبار فقط فیلتر روغن را عوض کنید. یا زود تر روغن و فیلتر راعوض کنید.

عموما برای خودرویی مثل ۲۰۶ روغن معدنی پیشنهاد نمیشود.اما دفترچه این جمله را ذکر کرده است: “در صورت استفاده از روغن Total 5000 (که معدنی است) آنرا هر ۱۰۰۰۰ کیلومتر عوض کنید” که نشان دهنده عمر بسیار کمتر روغن های معدنی نسبت به سنتزی ها است. دفترچه روغن نیمه سنتزی و سنتزی را مناسب موتور ۲۰۶ میداند. و با جمله ی بالا عملا به شما میگوید که توتال ۵۰۰۰ را توصیه نمیکند.

شرایطی هم وجود دارد که روغن سینتتیک مناسب نیست، آن هم زمانیست که موتور های دهه ی ۷۰ یا ۶۰ میلادی باشند. یا اینکه موتور بسیار فرسوده و پر کارکرد باشد و هر روغنی که تا حالا استفاده کرده اید باعث نشتی، کم شدن یا به اصطلاح بخار شدن شده باشد.

SAE
 :
مخفف Society of Automotive Engineers است. در واقع مهم ترین شاخصه ی شما برای انتخاب روغن است و بر روی روغن به صورت xxW-yy نوشته میشود. (به جای x و y عدد هستند-به جای x، مضرب ۵ از عدد ۰ تا ۲۰ قرار دارد و به جای y هم مضرب ۱۰ از عدد ۲۰ تا ۶۰). SAE به سادگی گرانوری روغن در دو دمای مختلف را در دو دمای مختلف بیان میکند، یعنی دما های ۴۰ و ۱۰۰٫ در روغن های ۴ فصل (یعنی اکثر روغن های بازار) عدد قبل از W نشان دهنده ی گرانوری روغن در سرما و عدد بعد از آن گرانوری آن در دمای کارکرد موتور را نشان میدهد. W به معنای Winter یعنی زمستان است. یعنی روغن ۴ فصل است و در سرما گرانوری کم و در گرما گرانوری آن بیشتر میشود.

نکته: نمودار هایی مثل این وجود دارند که باعث گمراهی کاربران میشوند:

این نمودار باعث میشود کاربران به اشتباه فکر کنند باید با توجه به دمای محیط SAE مناسب انتخاب کنند. در صورتی که SAE مناسب را فقط و فقط شرکت سازنده بیان میکند. این نمودار بیان میکند که در چه دمایی روغن تبدیل به روغن جامد میشود و در چه دمایی مثل آب روان میشود. به عبارتی حداقل و حداکثر دمای کارکرد روغن را نشان میدهد. SAE های مختلف، گرانوری های مختلف دارند و موتورها بر اساس کار با گرانوری های خاصی طراحی شده اند، پس هرگز نباید سر خود گرانوری را انتخاب یا تغییر دهیم بلکه باید به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنیم.

انتخاب گرانروی اشتباه باعث فرسایش بیش از حد موتور میشود. البته گاهی اوقات دفترچه، چند گرانروی را مجاز اعلام میکند و از شما میخواهد بسته به دمای محیط یکی را انتخاب کنید که فقط در این مواقع است که باید به این نمودار ها نگاه کنید.

برای پژو ۲۰۶ با موتور TU5 این گرانوری ها از طرف شرکت پژو پیشنهاد شده است:
۰W-30
۵W-30
۵W-40
۱۰W-40
البته در دفترچه ی ایران خودرو تنها به ۱۰W-40 اشاره شده اما نمایندگی پژو در استرالیا این ۴ گرانوری را پیشنهاد میکند. (دفترچه های قدیمی مربوط به سال ۸۳ و قبل تر استفاده از ۲۰W-50 را هم مجاز دانسته اند  که مربوط به موتور تیپ ۲ می باشد! اما در دفترچه های سال ۸۴ و بعد این روغن مجاز شناخته نشده است چون موتور ۱۶ سوپاپ یا همان تیپ پنجی است!) در بیشتر نقاط ایران با توجه به آب و هوا باید روغن xW-40 استفاده شود اما در صورتی که دمای محیط از ۳۰ درجه سانتی گراد بیشتر نمیشود استفاده از روغن xW-30 بهتر است.

در واقع برای شما فقط اعداد ۳۰ و ۴۰ مهم است زیرا این اعداد، گرانوری روغن در دمای کارکرد موتور را بیان میکنند و عدد قبل از W تنها گرانوری روغن در دمای سرد را بیان میکند.

اگر دمای محیط به طور میانگین از ۳۰ درجه بیشتر است از روغن های ۰W-30 و ۵W-30 استفاده نکنید البته این روغن ها تا ۴۰ درجه هم خاصیت خود را حفظ میکنند ولی احتیاط، واجب تر است و همچنین کمی پر گاز رانندگی کردن و یا به مدت طولانی از شیب بالا رفتن در دمای گرم تابستان میتواند دمای روغن را بیش از حد بالا ببرد به طوری که SAE 30 باعث آسیب به موتور شود.

توجه کنید که استفاده از روغن های SAE xxW-30 باعث کاهش مصرف سوخت و افزایش شتاب (البته تا حد کمی ولی محسوس) میشوند. دلیل آن هم این است که این روغن ها گرانوری کمتری دارند پس اصطکاک کمتر دارند و موتور نیروی کمتری صرف به کار انداختن اویل پمپ و چرخاندن میل لنگ میکند. و از طرفی اگر این گرانوری از حد خاصی کمتر شود (یعنی دمای محیط از ۳۰ بیشتر شود) دیگر روان کاری مناسب بین قطعات متحرک وجود نخواهد داشت و موتور آسیب شدید خواهد دید.

استفاده از روغن با گرانروی بیشتر یا کمتر از حد توصیه شده توسط کارخانه بسیار پر مخاطره خواهد بود!

گرانوری :
ویسکوزیته یا گرانروی (Viscosity) به مقاومت یک مایع در مقابل جاری شدن گفته میشود. به طور مثال گرانوری عسل در دمای اتاق بسیار بیشتر از آب هست. و آب در دمای ۰ درجه، گرانوری ۰ دارد. یعنی جامد هست و جاری نمیشود)

API:
مخفف American Petroleum Institute است. در واقع استاندارد روغن است و اولویت دوم انتخاب روغن برای شماست. (اولویت اول گرانوری است). استاندارد API به صورت Sx روی جعبه ی روغن وجود دارد و به جای x یک حرف لاتین وجود دارد (از A تا N بر اساس حروف الفبا، بدون در نظر گرفتن K و I) و هرچه حرف لاتین بالاتر باشد استاندارد روغن بیشتر است. البته برای موتور های دیزلی به صورت API Cx است. (S یعنی Spark Plug Ignition به معنی احتراق با شمع و C یعنی Compression Ignition به معنی احتراق با کمپرس که اشاره به بدون شمع بودن موتور های دیزلی و احتراق مخلوط سوخت و هوا صرفا با کمپرس سیلندر دارد)

API به ترنیب زیر نشان داده میشود:

API SA, SB, SC, SD, SE, SF, SG, SH, SJ, SL, SM, SN

SG در سال ۱۹۸۹ معرفی شد، مواد افزودنی زیادی برای مقابله با سایش و رسوبات توی موتور دارد
SH سال ۱۹۹۳ معرفی شد، از نظر مواد افزودنی مثل SG هست ولی میزان فسفر در ان کمتر شده، نوسانات گرانوری کمتر شده و میزان سایش هم کمتر.
SJ سال ۱۹۹۶ معرفی شد و مثل دو استاندارد قبلی با این تفاوت که میزان فسفر ، میزان سایش و نوسانات گرانوری کنترل شده و کمتر هستند. در نتیجه الایندگی کمتری دارد.
SL سال ۲۰۰۱ معرفی شد. کاملا با روغن های قبلی تکنولوژی متفاوتی دارد و مناسب استفاده در موتور های مدرن امروزی است و استاندارد آلایندگی بسیار خوبی دارد
SM سال ۲۰۰۴ معرفی شد، مقاوت بیشتر در برابر زنگ زدن، از بین بردن رسوبات بیشتر، میزان سایش کمتر و همچنین عملکرد بهتر موقع استارت سرد و عمر بیشتر روغن نسبت به قبلی ها از مشخصات این روغن است.
SN سال ۲۰۱۱ معرفی شده و مشابه SM هست با این تفاوت که هرچیزی که نوشته شده در بالا الان بهتر شده است.
از آوردن مشخصات دیزلی خودداری میکنیم.

نکته ای که وحود دارد این است که API های بزرگتر با API های کوچکتر هم خوانی دارند، یعنی اگر دفترچه از شما میخواهد که API SL استفاده کنید، به این معنی است که میتوان از SM و SN نیز استفاده کرد. ولی از SJ خیر.

برای موتور پژو ۲۰۶ حداقل باید استاندارد SL انتخاب شود ولی میشود از SM و SN نیز استفاده کرد. در واقع SM و SN عمر بیشتر و کیفیت بیشتر دارند و SL هم هیچ مشکلی ندارد. ولی هرگز نباید از SJ برای ۲۰۶ استفاده شود زیرا امکان آسیب رسیدن به موتور و قطعه های مهم و گران قیمت از جمله Catalytic Converter یا مبدل کاتالیست وجود دارد.